Sangeet Samvaad ~ संगीत संवाद

संगीतातील घराणी     संगीतात घराणी असावी कि असू नये याविषयावर नेहमीच उलटसुलट चर्चा चालू असते. बरेच वेळा मोठमोठे कलाकारही घराण्यांची बंधने हवीत कशाला असे म्हणताना दिसतात तेंव्हा सामान्यांना अधिकच गोंधळल्यासारखे होते. खरंच घराणी हवीत का नकोत? घराणं याचा शब्दश: अर्थ म्हणजे घर जरी असला तर घर असे सरळ का संबोधत नाहीत? कारण घर म्हणजे आपण राहतो ते चार भिंतींचे घर आणि घराणे म्हणजे नुसत्या चार भिंतीच नाहीत तर पूर्वजांच्या, वाडवडिलांच्या रुढी, परंपरा, चालिरीती, रितीरिवाज यांचे अनेक वर्षांचे संस्कार घेउन बनलेले घर म्हणजे घराणे. संगीतातील घराण्याच्या बाबतीतही असेच म्हणता येइल. संगीतातील घराणेसुद्धा आपल्या गुरुजनांच्या संस्कारांनी बनलेले असते. तो शिक्षण घेण्याचा एक राजमार्गच आहे म्हणा ना. आजही लग्नाच्या बाजारात चांगला मुलगा शोधायचा असेल तर त्याचं घराणं कोणतं किंवा कसे आहे हाच निकष मानला जातो. म्हणूनच चांगल्या घराण्यात संगीताचे शिक्षण घेतलेल्या कलाकाराचे गायन, वादन समजले नाही तरीही आनंद देणारेच असते. तो एक रुळलेला, खात्रीशीर, अनुभवसिद्ध यशाचा मार्ग असतो. या मार्गात धोक्याची ठिक...

महान गुरू पं. अरविंद मुळगांवकर..       पं. अरविंद मुळगांवकर यांच्यासारख्या महान गुरूंकडे मला थोडेफार शिकायला मिळाले याबद्दल मी स्वत:ला अत्यंत भाग्यवान समजतो. आमची एकूणच पिढी या महान गुरुची ऋणी आहे. गुरुजींचे 'तबला' हे पुस्तक प्रसिद्ध झाले आणि या पुस्तकाने तबलावादकांची तबला या वाद्याकडे पाहायची नजरच बदलून टाकली असे म्हणल्यास अतिशयोक्ती होणार नाही. वर्षानुवर्षे फक्त गुरुमुखी असलेली तबल्याची घरंदाज विद्या, जी साधारण तबलावादकांना ठाऊकही नव्हती किंवा त्यांच्यापर्यंत कधी पोहोचलीच नसती, ती महान घरंदाज विद्या सामान्य तबलावादकांपर्यंत पोहोचवण्याचे अद्भुत कार्य गुरुजींनी केले. तोही एका अर्थी त्यांचे गुरू व फरुखाबाद घराण्याचे खलीफा उ. अमीर हुसेन खाँ यांच्या संस्कारांचाच एक भाग होता असे म्हणल्यास त्यात काहीच वावगे होणार नाही. खाँ साहेबांनी स्वत: मुक्त हस्ताने शिष्यांना विद्यादान केले. नवनवीन रचना बांधायला प्रोत्साहित केले. त्यामुळे गुरुजींनी तबला हे पुस्तक प्रसिद्ध करून पारंपरिक विद्येची दारे सर्वांसाठी खुली केली यात नवल काहीच नाही. त्याकाळी मोठ्या गुरुकडे पोहोचणेच अगोदर दु...